Het is vandaag de naamdag van Martinus van Tours en wordt ook wel Sint-Martinus, Sinte-Marten, Sinter Merte of Sinte-mette genoemd.
Sint-Maarten was vroeger de datum waarop de oogst binnengehaald moest zijn en het vee op stal ging. Op die dag werden ganzen geslacht. Op 11 november werden de grote Sint-Maartensvuren ontstoken. Dit gebruik gaat terug op een Germaans feest ter ere van Wodan. Men bracht dankoffers en brandde reinigende vuren om de vruchtbaarheid van het land en vee te bevorderen.
Later werd het Sint-Maartensfeest vooral een kinderfeest. Kinderen trokken met lampions of uitgeholde rapen, suikerbieten en kalebassen met een kaarsje (vergelijk Jack-o’-lantern) langs de deur voor snoep en fruit.
Volgens het Meertens Instituut is het heel goed mogelijk dat dit gebruik stamt uit Duitsland, waar in bepaalde streken in de kerk ieder jaar rond Sint-Maarten gelezen werd over het licht dat niet onder de korenmaat gezet moest worden. Ook gebruikten ze een rommelpot of foekepot, een pot waarover een varkensblaas is gespannen met daarin een rietje dat een brommend geluid maakt als eraan wordt getrokken. Daarom werd het sint-maartensgebruik toen ook “foekepotterij” genoemd.
In diverse Nederlandse steden en streken gaan kinderen op 11 november met zelfgemaakte lampions langs de deuren om te zingen, waarvoor ze snoep krijgen. En omdat 11 november dit jaar op een zondag valt, kan het voorkomen dat kinderen een dag eerder op pad zijn gegaan. De kinderen maken lampionnen of hollen suikerbieten (vergelijk Jack-o’-lantern) uit en gaan met de lichtjes langs de deuren. Daar zingen ze speciale sint-maartensliedjes en krijgen in ruil snoep of fruit. Vroeger werd het lichtje rondgedragen in een uitgeholde biet. Hoewel dit nog gedaan wordt, zijn kleurige, door de kinderen gemaakte, lampionnen nu het meest gebruikelijk.
Vaak worden de lampionnen tijdens de schooltijd gemaakt, bijvoorbeeld in de les handenarbeid. Tegenwoordig worden de lampionnen veelal met behulp van batterijen verlicht.
Twee jaar geleden kon je in het tv-programma “Een wagen vol verhalen” van Omroep Gelderland zien hoe een foekepot wordt gemaakt.
